Wypalenie zawodowe u studentów medycyny
22 październik 2023
Wiktoria MerchutGdy mówimy o wypaleniu zawodowym mamy na myśli osoby w pełni dorosłe, które mają już swoje doświadczenia i odpowiedni staż w swoim miejscu pracy, jawi nam się pewien obraz osoby, którą nie jest raczej młody dwudziestolatek. Coraz więcej badań wskazuje jednak, że wypalenie zawodowe może zacząć się już na etapie studiów, kiedy to dopiero zapoznajemy się ze swoją przyszłą ścieżką kariery. Dlaczego tak się dzieje i jakie są tego przyczyny?
W tym artykule dowiesz się:
- czy wypalenie zawodowe dotyka tylko osoby już pracujące?
- jakie czynniki na studiach sprzyjają powstawaniu wypalenia zawodowego
- jak można zapobiegać braku motywacji i przeciążeniu materiału na studiach
Zespół wypalenia jest coraz częściej rozpoznawany u pracowników ochrony zdrowia już nawet na wczesnych etapach edukacji czy pracy. Wypalenie wśród lekarzy, niezależnie od ich specjalizacji i wieku, występuje u około połowy populacji i przejawia obecnie tendencję wzrostową.
Mówi się, że studia to najlepszy okres w życiu człowieka. To czas imprez, zabaw, zdobywania niezależności, doświadczeń, poznawania ludzi i świata. Jednakże studia studiom nierówne. Niektóre kierunki, takie jak na przykład medycyna, wymagają od młodych ludzi ogromu wiedzy, czasu, poświęceń, kompromisów i nakładów pracy. Im dłuższe studia, a kierunki medyczne trwają 6 lat (w przeciwieństwie do 3 czy 5), a często też im większa konieczność ukończenia również studiów podyplomowych czy specjalizacji, tym więcej lat młody człowiek spędza na wymagającym edukowaniu się. Zazwyczaj sesja wiąże się ze stresem, zmęczeniem czy presją, by wypaść jak najlepiej.
Okazuje się, że długość studiów jest identyfikowana jako czynnik zwiększający ryzyko wypalenia zawodowego, a różnica nawet jednej sesji egzaminacyjnej zwiększa częstość wypalenia właśnie u studentów medycyny.
Warto przeciwdziałać wypaleniu lekarzy już podczas studiów medycznych
Kwestia wypalenia u studentów medycyny budzi coraz większe zainteresowanie. Istotnym jest by poznać jakie są przyczyny zespołu wypalenia i obserwować jego rozwój na najwcześniejszym etapie oraz jakie działania przeciwdziałające rozwojowi wypalenia zawodowego podjąć, by możliwie jak najskuteczniej uniknąć szkodliwego wpływu tego zjawiska na późniejszą karierę lekarzy. Wiele badań przeprowadza się wśród rezydentów i studentów medycyny w nadziei ustalenia, kiedy zespół wypalenia się rozpoczyna i jakie czynniki towarzyszą jego powstaniu.
Okazuje się, że kolejne lata studiów medycznych są okresem dużych zmian w zakresie dobrostanu, wypalenia i satysfakcji. Badania oparte na Inwentarzu Wypalenia Maslach (zawierającym trzy podskale: emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji oraz satysfakcji z osiągnięć), przeprowadzone u pewnego rocznika studentów medycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego kolejno na IV i V roku (w odstępie roku), pokazują, że wraz z przechodzeniem na wyższe etapy nauki, zwiększa się emocjonalne wyczerpanie, a także poczucie satysfakcji z osiągnięć.
Okazuje się, że kolejne lata studiów medycznych są okresem dużych zmian w zakresie dobrostanu, wypalenia i satysfakcji. Badania oparte na Inwentarzu Wypalenia Maslach (zawierającym trzy podskale: emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji oraz satysfakcji z osiągnięć), przeprowadzone u pewnego rocznika studentów medycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego kolejno na IV i V roku (w odstępie roku), pokazują, że wraz z przechodzeniem na wyższe etapy nauki, zwiększa się emocjonalne wyczerpanie, a także poczucie satysfakcji z osiągnięć.
Może to sugerować dynamiczne bilansowanie się zasobów, gdzie pogłębiające się emocjonalne wyczerpywanie jest kompensowane większym poczuciem satysfakcji z osiągnięć, na przykład refleksją o korzystnym przebiegu studiów, czy dostaniu się już na przedostatni rok studiów. Taki rozkład wyników może jednak w przyszłości tworzyć warunki do powstania pracoholizmu.
Przedłużający się stres prowadzi do niekorzystnych adaptacji. Przez wiele lat, student odbywa kilkanaście sesji, często zaliczając również sesje poprawkowe. W ten sposób mocno eksploatuje swoje zasoby, które są coraz trudniej odtwarzane. Niestety wtedy odległa perspektywa zakończenia studiów przestaje działać jako odpowiedni system motywacyjny, a stopniowo pogłębiający się deficyt zasobów przyjmuje złożoną postać zespołu psychosomatycznego. Perspektywa wielu lat nauki, ograniczonego życia osobistego, długiej i niezbyt satysfakcjonująco wynagradzanej rezydentury często nie jest wystarczającą gratyfikacją dla studenta, który zgadza się na wiele wyrzeczeń.
Cieszymy się, że czytasz ten artykuł.
To oznacza, że interesujesz się zdrowiem
psychicznym swoim lub innych. Czujemy się w obowiązku wspomnieć, że
wypalenie zawodowe ma wiele twarzy, a
każdego człowieka dotyka w inny sposób.
Bardzo ważne jest rozpoznanie wypalenia zawodowego w jak najwcześniejszym stadium i podjęcie pracy nad jego wyleczeniem. Pamiętaj, wypalenie zawodowe to nie choroba, to nie powód do wstydu, to nie oznaka słabości. Warto umówić się na konsultację ze specjalistą, aby zadbać o swoją energię życiową.
Jakie działania warto podejmować?
Dlatego niezwykle istotne są już na etapie studiów i rezydentury odpowiednie działania mające na celu wczesne wykrywanie i przeciwdziałanie występowaniu objawów wypalenia zawodowego, które w późniejszych latach mogą mocno obciążyć funkcjonowanie zawodowe lub w ogóle je uniemożliwić.
Szczególnie ważne jest:
Zespół wypalenia narasta w czasie, w którym studenci kończą studia, zakładają rodziny i podejmują samodzielne życie, a niekiedy towarzyszą im fantazje samobójcze, zwątpienie w sens nauki oraz w ogóle chęć rezygnacji ze studiów.
Szczególnie ważne jest:
- dbanie o pozytywną motywację (ważne jest szukanie różnych źródeł motywacji oraz urzeczywistnianie celu - na przykład myślenie o efekcie jaki osiągniemy w wyniku nauki, jak obszerną wiedzę i doświadczenie możemy zdobyć, jakie będą nasze perspektywy po studiach zamiast skupiania się na mozolnym procesie studiowania)
- odpowiednie bilansowanie wyczerpania i satysfakcji z osiągnięć (istotnym jest by nasz wkład w studiowanie był odpowiednio nagradzany naszą satysfakcją, poczuciem dumy, spełnienia, ale również uznaniem środowiska - stypendia, wymiany studenckie, wyrazy szacunku)
- zrozumiała psychoedukacja, czyli taka wiedza, która do nas trafia, którą możemy wykorzystać na co dzień, ale też w sytuacjach podbramkowych
- odpowiednio zaplanowane i realizowane kształcenie studentów/lekarzy
- możliwe nie przedłużanie okresu trwania nauki (w miarę możliwości nie branie urlopów dziekańskich, czy też nie angażowanie się w studia podyplomowe, gdy nie czujemy się na siłach)
- rozpoznawanie i przeciwdziałanie objawom wypalenia zawodowego już na początkowym etapie
- ewentualne wsparcie specjalisty
Bibliografia:
Olga Łoza - Zespół wypalenia wśród studentów medycyny — prospektywne badania roczne (Psychiatria tom 13, nr 4, 2016 Via Medica)
Ten artykuł napisała dla Ciebie Wiktoria Merchut
Więcej informacji o autorce znajdziesz tutaj