wypalenie-zawodowe-w-profesjach-opartych-na-pomocy-innym — Inicjatywa NIEWYPALSIĘ Fundacji Teraz Człowiek wspiera profilaktykę i leczenie wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe w profesjach opartych na pomocy innym

27 listopad 2023

Katarzyna Czarnecka

Życie jest pełne pułapek i wyzwań, z którymi musimy się zmierzyć, a jedną z najbardziej niepozornych i subtelnych pułapek może być zmęczenie pomaganiem. Dlaczego tak wiele osób nie zdaje sobie sprawy z istnienia tego zjawiska? Dlaczego rzadko się o tym mówi? Dlaczego warto wreszcie to poruszyć?

Czego dowiesz się z tego artykułu?

Na czym polega syndrom zmęczenia pomaganiem?
Jak rozpoznać symptomy wypalenia w profesjach polegających na pomaganiu?
Jak działać i zapobiegać zmęczeniu pomaganiem?

Zdefiniujmy "pomaganie" i to, jak można się nim zmęczyć?

Zmęczenie pomaganiem, będące formą wypalenia zawodowego, to stan, w którym osoby profesjonalnie zajmujące się wsparciem, doświadczają chronicznego deficytu w zakresie zasobów psychicznych i emocjonalnych. To pułapka która jest często trudna do wykrycia ponieważ osoby pomagające skupiają się na potrzebach innych, a nie na sobie.

Dlaczego nie zauważamy?

Po pierwsze osoby pomagające często żyją z myślą, że ich praca polega na pomaganiu innym więc nie zwracają uwagi na swoje własne potrzeby i emocje.

Po drugie zmęczenie pomaganiem nie pojawia się nagle, ale stopniowo. Osoby pomagające mogą przystosowywać się do wzrastającego stresu, nie zdając sobie sprawy, że coś jest nie tak.

Dlaczego rzadko mówimy o zmęczeniu pomaganiem?

W społeczeństwie często istnieje przekonanie, że pomaganie jest nobilitujące i nie powinno się skupiać na własnych potrzebach. To może powodować wstyd w mówieniu o własnym zmęczeniu. Osoby pomagające często pracują w cieniu, za zamkniętymi drzwiami gabinetów. To nie jest praca publiczna, więc zmęczenie pomaganiem często pozostaje niewidoczne dla innych.

Syndrom zmęczenia pomaganiem nazywany również “burnout empathy fatigue” to stan psychiczny, który może wystąpić u osób pracujących w profesjach polegających na pomaganiu, takich jak:

psycholodzy
psychoterapeuci
pielęgniarki
lekarze
pracownicy socjalni

To stan, który wynika z chronicznego narażenia na stres związany z pracą, nadmiernego współodczuwania emocji innych ludzi oraz braku wyraźnych granic między pracą, a życiem osobistym. Dla psychoterapeutów i psychologów, syndrom zmęczenia pomaganiem może być szczególnie dotkliwy ze względu na intensywny charakter ich pracy. Wbrew temu, co może sugerować "burnout" nie jest stanem łatwym do zidentyfikowania na pierwszy rzut oka. Jest on bardziej jak cicha zasłona, która spada na psychikę osób zajmujących się pomaganiem. Wyjątkowym aspektem syndromu zmęczenia pomaganiem jest to, że jego objawy są często subtelne i łatwo je przeoczyć.

Psychologowie i psychoterapeuci są zawsze gotowi do niesienia pomocy, a nie zawsze zwracają uwagę na własne potrzeby. Praca psychologa to jedno z najbardziej wymagających i satysfakcjonujących zajęć, które można sobie wyobrazić. Każdego dnia spotykają się z osobami borykającymi się z różnymi problemami emocjonalnymi, duchowymi i psychologicznymi. Działają jako wsparcie, słuchają, pomagają pacjentom rozwijać się i przezwyciężać życiowe trudności. Jednakże to wyjątkowo wymagająca praca, która często może prowadzić do syndromu zmęczenia pomaganiem.

Oznaki występowania syndromu zmęczenia pomaganiem

1.Nadmierne zaangażowanie emocjonalne

Psycholodzy i psychoterapeuci często pracują z osobami, które doświadczają trudnych emocji i skutków doświadczonych traum. Współodczuwanie emocji pacjentów jest naturalną częścią pracy terapeutycznej opartej na relacji, ale nadmiar trudnych emocji może prowadzić do wyczerpania.Często towarzyszą swoim pacjentom w trudnych chwilach życia, więc to współodczuwanie jest nieuniknione, jednak nadmierny i niekontrolowany stres z tym związany, może prowadzić do wyczerpania psychicznego.

2. Zanik granic między pracą, a życiem prywatnym

Praca psychoterapeuty często wypełnia wiele godzin w ciągu dnia, a emocje i myśli związane z pacjentami mogą towarzyszyć terapeucie także po godzinach pracy. Zatarcie granic między pracą, a życiem osobistym uniemożliwia efektywny odpoczynek, który w tego typu zawodach jest szczególnie istotny.

3. Zmęczenie psychiczne i fizyczne

Długotrwałe narażenie na stres i emocje innych osób, może prowadzić do wyczerpania psychicznego, które będzie objawiać się spadkiem energii, bezsennością, bólami głowy i innymi problemami zdrowotnymi.

4. Poczucie bezradności i spadek efektywności zawodowej

Psycholodzy i psychoterapeuci czysto starają się pomagać swoim pacjentom w przezwyciężaniu problemów, ale niekiedy mogą mierzyć się z trudnymi przypadkami. W związku z tym mogą doświadczać poczucia bezradności i frustracji. Z jednej strony może to być naturalna reakcja, ale tutaj warto wziąć pod uwagę częstotliwość doświadczania podobnych awersyjnych emocji i stanów.

5. Wycofanie społeczne

Osoby dotknięte syndromem zmęczenia pomaganiem mogą unikać interakcji społecznych i wycofywać się ze swojego życia osobistego. To może prowadzić do izolacji i uruchamiać błędne koło, które nie pozwala na podjęcie skutecznych interwencji.

Podsumowując: objawy wypalenia zawodowego, w zawodach skierowanych na pomaganie innym, mogą obejmować zmęczenie emocjonalne, uruchomienie rutynowego trybu pracy, utratę empatii, brak zaangażowania w proces, spadek efektywności zawodowej oraz pogorszenie stanu zdrowia fizycznego.

Sztuka samoopieki, jako skuteczna strategia działania

Radzenie sobie z syndromem zmęczenia pomaganiem jest kluczowe zarówno dla dobrobytu osoby udzielającej wsparcia, jak i dla jakości usług świadczonych jej pacjentom.

Oto kilka pomysłów na działania, które mogą być pomocne w zapobieganiu i leczeniu stanu zmęczenia pomaganiem:

1. Granice w pracy:

Klucz do utrzymania witalności i wsparcia innych.W zawodzie psychologa granice stanowią fundament utrzymania równowagi między zawodowym zaangażowaniem, a życiem osobistym. W praktyce oznacza to, że nie chodzi jedynie o określenie godzin pracy i ich przestrzeganie, ale także stworzenie zdrowych zwyczajów związanych z odpoczynkiem i regeneracją. W jaki sposób można praktycznie wykorzystać tę kluczową umiejętność w codziennym życiu? Osoby zawodowo zajmujące się pomaganiem często zapominają o własnych potrzebach, w miarę jak pochłaniają ich obowiązki zawodowe. Jednak zarezerwowanie określonego czasu dla siebie na aktywność czy na relaks to nie tylko luksus. To absolutna konieczność. W praktyce, to może wyglądać na przykład tak, że w swoim kalendarzu zaznaczysz godzinę dziennie na spacery na świeżym powietrzu, co nie tylko pozwoli ci oderwać się od pracy ale także przyczyni się do poprawy twojego samopoczucia i kreatywności. Zwróć uwagę na kwestię dostępności po godzinach pracy. W dobie smartfonów i komunikacji online granice między pracą, a życiem prywatnym łatwo się zacierają. Można unikać tego typu pułapki, ustalając konkretne godziny, w których nie jesteśmy dostępni dla pacjentów ani przełożonych. To umożliwi odzyskanie prywatności i stworzy możliwość do pełnego relaksu po dniu pracy.

2. Świadomość i akceptacja: klucz do rozwoju.

Praca psychologa to nie tylko umiejętność pomagania innym w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, ale także ciągły proces rozwoju i samopoznania. Jednym z fundamentalnych etapów na tej drodze jest osiągnięcie świadomości i akceptacji własnych emocji oraz myśli. Dlaczego jest to tak ważne i jak psychologowie mogą praktycznie wykorzystać tę umiejętność w swojej pracy? Umiejętność obserwowania i rozumienia własnych emocji, myśli i zachowań może być kluczem do bardziej efektywnego zrozumienia zarówno siebie jak i swoich pacjentów. To jak psychologowie reagują na własne emocje w pracy, może wpływać na jakość terapii. Na przykład psycholog rozpoznaje, że podczas sesji z pacjentem odczuwa lęk przed tematem, który został poruszony. Świadomość pozwala mu zrozumieć, że ta reakcja wynika z osobistej historii i doświadczeń, a to pozwala mu lepiej zrozumieć swoje reakcje emocjonalne i efektywniej pracować z pacjentem.Akceptacja własnych emocji i myśli jest kluczem do tego, aby nie walczyć z nimi, a raczej nauczyć się z nimi współpracować. W przypadku trudnych myśli i emocji akceptacja będzie szczególnie ważna, ponieważ próby zaprzeczenia mogą prowadzić do zwiększonego napięcia i frustracji. Na przykład psychoterapeuta doświadcza poczucia bezradności wobec trudnego przypadku, zamiast walczyć z tą myślą akceptuje ją, jako naturalną reakcję na trudności terapeutyczne, a to pozwala mu skoncentrować się na konstruktywnym działaniu tj. konsultacja z innymi specjalistami. Akceptacja własnych emocji i myśli to nie tylko umiejętność, która pomaga psychologom w ich własnym rozwoju osobistym, ale także kluczowa kompetencja, która pozwala uniknąć syndromu wypalenia zawodowego wśród osób zawodowo zajmujących się pomaganiem. Psychologowie którzy praktykują tą umiejętności, nie tylko pomagają sobie, ale także swoim pacjentom tworząc lepsze warunki do rozwoju zdrowia psychicznego.

3. Definiowanie wartości: klucz do sensu i skuteczności w pomaganiu.

Myśląc o pracy psychologa lub terapeuty często skupiamy się na ich zdolnościach do analizy i rozwiązywania problemów innych, jednak równie ważne i często pomijane może być poznanie i zrozumienie własnych wartości. To właśnie te wartości wytyczają kierunek działania i pomagają określić, to co jest w zgodzie z naszym autentycznym ”ja”. Dlaczego odkrywanie i rozumienie własnych wartości jest istotne? Przyjrzyjmy się temu bliżej. Wartości to przekonania i przewodnie zasady, które kształtują nasze decyzje, wybory i działania. Są to fundamenty naszego moralnego kompasu, który kieruje naszym zachowaniem w różnych sytuacjach. Wartości różnią się od jednej osoby do drugiej, ewoluują wraz z naszym rozwojem i doświadczeniami. Psychologowie działający w zgodzie z własnymi wartościami są bardziej autentyczni w pracy z pacjentami oraz działają, nie tylko zgodnie z metodologią terapeutyczną, ale także z własnymi przekonaniami i przewodnictwem moralnym. Poznanie własnych wartości w różnych kontekstach funkcjonowania pozwala nam określić kierunek działania. KIedy rozumiemy co jest w zgodzie z nami, a co nie jest, mamy możliwość świadomego działania, w którym dostrzegamy sens.

4. Uważność: klucz do wzmacniania obecności i redukcji stresu.

Praktykowanie uważności może pomóc psychologom i psychoterapeutom utrzymać obecność w terapii i zminimalizować wpływ stresu zawodowego na ich życie prywatne. Uważność to umiejętność skupienia się na chwili obecnej w sposób nie oceniający i bez osądzania. To praktyka która pomaga zwiększyć świadomość swoich myśli, emocji i ciała w danym momencie. Uważność ma wielką wartość w pracy psychologa i psychoterapeuty, bo wspiera w lepszym rozumieniu własnych reakcji, a co najważniejsze pomaga w redukcji stresu. Praktykując uważność uczymy się także samouważności, co umożliwia nam rozpoznanie własnych potrzeb i ograniczeń, a to właśnie jest kluczowe w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu. Uważność pomaga w rozpoznaniu i redukcji negatywnego myślenia, które często towarzyszy osobom zawodowo zajmującym się pomaganiem. To może być pomocne w minimalizowaniu wpływu stresu zawodowego na życie prywatne. Uważność to nie tylko modny trend w dziedzinie rozwoju osobistego, ale także potężne narzędzie, które może znacząco poprawić jakość pracy.

5. Wsparcie społeczne: wzmacnianie siły przez wspólną praktykę.

Praca osób zawodowo zajmujących się pomaganiem to zawód, który wiąże się z intensywną ekspozycją na emocje i problemy innych ludzi, dlatego też wsparcie społeczne zwłaszcza w środowisku zawodowym jest niezwykle ważne. Tworzenie grup wsparcia dla psychologów, gdzie mogą bezpiecznie dzielić się swoimi doświadczeniami jest nie tylko korzystne, ale wręcz niezbędne w utrzymaniu zdrowia psychicznego i efektywności w pracy. W jaki sposób wsparcie społeczne może wpłynąć na praktykę psychologa? Grupa wsparcia umożliwia dzielenie się doświadczeniami w zakresie pracy z trudnymi sytuacjami. To pomaga w budowaniu poczucia przynależności i współpracy w zawodowych wyzwaniach oraz tworzy okazję do wymiany wiedzy i doskonalenia umiejętności. Dzięki tego typu przedsięwzięciom kształtuje się silne i zdrowe środowisko zawodowe, które jest kluczowe w pracy z ludźmi w potrzebie.

Podsumowanie

Warto mówić o zmęczeniu pomaganiem, ponieważ opieka nad sobą jest kluczowa dla długotrwałej i skutecznej pracy z innymi. Osoby pomagające, które nie dbają o siebie mogą stracić zdolność efektywnego wspierania innych. Skala zmęczenia pomaganiem jest znaczna. Badania pokazują, że wiele osób pracujących w zawodach skupionych na pomaganiu doświadcza wypalenia zawodowego, co wpływa nie tylko na zdrowie osoby pomagającej, ale także na jakość pomocy, którą są w stanie oferować. Dzielenie się doświadczeniami zmęczenia pomaganiem może być inspirujące i pomocne dla innych osób pracujących w zawodach pomagających. To otwiera przestrzeń do wspólnego poszukiwania strategii radzenia sobie. Podsumowując, zmęczenie pomaganiem to niezwykle istotne zjawisko, które jest często niewidoczne i zaniedbywane. Mówienie o nim jest ważne nie tylko dla samych osób pomagających, ale także dla jakości pomocy jaką są w stanie oferować. Otwarcie dialogu na ten temat może pomóc w zrozumieniu, prewencji i radzeniu sobie z tym wyzwaniem.

Cieszymy się, że czytasz nasz artykuł. To oznacza, że interesujesz się zdrowiem psychicznym swoim lub innych. Czujemy się w obowiązku wspomnieć, że wypalenie zawodowe ma wiele twarzy, a każdego człowieka dotyka w inny sposób.

Bardzo ważne jest rozpoznanie wypalenia zawodowego w jak najwcześniejszym stadium i podjęcie pracy nad jego wyleczeniem. Pamiętaj, wypalenie zawodowe to nie choroba, to nie powód do wstydu, to nie oznaka słabości. Warto umówić się na konsultację ze specjalistą, aby zadbać o swoją energię życiową.

Ten artykuł napisała dla Ciebie Katarzyna Czarnecka

Więcej informacji o autorce znajdziesz tutaj